Theater: Het sublieme ei van Franz Marijnen

Is de wereld een theater of het theater een wereld? Voor regisseur Franz Marijnen beide. Met elke productie laat hij zich inspireren door de geschiedenis in combinatie met de filosofie. Zelfs als een roman de basis vormt, hangt er een stuk geschiedenis aan vast, met een actuele nasmaak. Koppel daaraan zijn intense liefde voor muziek met een historische basis, en je hebt de formule van zijn experimentele producties.

 
Na enkele klassieke regies is het weer zover. Scarlatti ( * * * * ) is het resultaat van een experiment, in extreme vorm. Gebruikelijk is om te vertrekken van een gegeven. Franz Marijnen heeft het gezocht in het iets van het niets van een troep dat in het licht van de voorstelling geen gezelschap genoemd kan worden.
Generaties kennen hun plaats niet meer, rassen lopen door elkaar en vermengen zich aan een razend tempo en culturen voelen zich verdrukt of gaan in de aanval, uit angst hun eigenheid te verliezen. Franz Marijnen heeft dat gegeven omgezet in een simpel verhaal omdat er nu eenmaal een lokvogel [promotekst] nodig was: Een theaterdirecteur heeft een fout gemakt en drie activiteiten op dezelfde avond gepland: 1, een concert met sonates van Scarlatti, 2, een exotische kookavond, 3, een voordracht door een filosoof.
 

MARIJNENS EI

Dat Marijnen voor dit project voor de muziek van Scarlatti gekozen heeft is niet verwonderlijk. De composities van de componist omvatten alle gemoedstoestanden. De kookavond presenteert de wereld als één ras. De filosofische voordracht is het grote vraagteken: Ludwig Wittgenstein stortte zich op de zin van de taal, maar sinds zijn overlijden… heeft ook maar één moraalfilosoof vat op de toestand van de wereld? Zelfs Alain de Botton heeft alleen maar vragen, zoals uit zijn essayboek De architectuur van het geluk blijkt.Voor de voorstelling Scarlatti is welbewust gekozen voor de vleugel[piano], hoewel Scarlatti zijn sonates maakte voor klavecimbel. Pas later, na een zware depressie koos hij voor de piano en speelde jarenlang een enkele toon. Instrument en toon brachten genezing: Muziek was de hoorbare werking van kosmische energie. Voor Marijnen is de verlossing, de nieuwe wereld te vinden in één wereldcultuur. Zijn voorafgaande producties waren dan ook één toon. Als aanloop naar het ei dat hij metScarlatti wilde leggen. En gelegd heeft. 

SUBLIEM SPEL

De spelers, de technici, de bedienden, de directeur, t,arsenaal als kunsthuis zijn maar instrumenten om de afmetingen van Marijnens ei te meten. Hij heeft geen van de mensen en middelen misbruikt, au contraire. Hij heeft ze met strenge maar rechtvaardige hand tot een subliem spel gebracht. Duidelijk is ook dat alle spelers, van welke afkomst ook volledig in het project opgaan. Alexandra Oppo als de concertpianiste heeft een présence die eist om een internationale carrière. Ze speelt met de partituur voor zich; volgens het boekje. Haar acteerspel is strak maar strookt met de gevoelens van muzikanten, die furieus kunnen uithalen als blijkt dat een en ander niet verloopt zoals contractueel afgesproken. Tuur De Weert is de acteur die het tot theaterdirecteur heeft geschopt. Geneert hij zich voor de chaos die hij heeft veroorzaakt, aan het eind houdt hij een indrukwekkende monoloog over zijn eigen positie binnen de theaterwereld, hoe elk gezelschap door commissies en voorschriften is verworden tot een fabriek en dat elke kunstvorm recht heeft op een melange van sociale situaties, door elkaar gemixt, zodat het theater opnieuw een parlement, rechtbank en tempel wordt. Van klaagzang wordt de monoloog een pleidooi. Zelden Tuur De Weert zo sterk zien spelen. Bloed stroomt over zijn tong, beheerst, majestueus. 

GLANSLAAG EN BLOEMEN

Mark Vandenbos als de moraalfilosoof en Hilde Van haesendonck als de vrouw van de theaterdirecteur hebben nevenrollen. Toch weten zij zich stevig te positioneren. Heerlijk om te zien hoe ze de productie een extra glanslaag geven. Het zou van lompheid getuigen geen bloemen te geven aan Aïcha Cissé, Sachli Gholamalizad, Idy Mbengue, Mostafa Benkerroum en Zukisa Nante. Een naturel spel die je laat verlangen naar verre reizen en vreemde culturen en daarin op te gaan. Opmerkelijk: de Senegalees Idy Mbengue speelt aan het eind een sonate van Scarlatti… zonder partituur! Een lichte tik op de blanke vingers door Franz Marijnen. Opgelet! Alle mensen kunnen alle culturen aan. Het sluiten van de grenzen, al zijn ze irreëel, is ook een vorm van slavernij. De afschaffing ervan zal maar lukken met het doden van de vreemdeling in onszelf. 

KWARTIER EXTRA

Scarlatti is een productie die een rondreis door heel de Westerse wereld verdient. Een voorstelling van 75 minuten die een kwartier langer mocht duren. Franz Marijnen heeft ook de tekst geschreven. Enkele elementen verdienden extra verdieping. Zodat het toneelparcours van Marijnen wat minder opvallend wordt. Schrijven is schrappen, maar het mag geen gaten of breuken vormen. Er mag een rem op wat men te zeggen heeft staan, maar de gaspedaal moet af en toe eens flink ingedrukt worden. Want, waarover men niet kan zwijgen, daarover moet men spreken. Zonder ontkoppelingspedaal.
 
Guido Lauwaert